Dramaturgia teatru lalek I WSL/RTL/DTL-Z

Analiza dramatologiczna zarówno polskiej klasyki lalkowej (np. sztuk Jana Wilkowskiego, Jana Ośnicy, Natalii Gołębskiej), jak i utworów pisarzy współczesnych (Piotra Tomaszuka, Tadeusza Słobodzianka, Marty Guśniowskiej, Roberta Jarosza, Moniki Milewskiej, Maliny Prześlugi, Michała Walczaka, Anny Andraki, Kuby Kaprala, Tomasza Kaczorowskiego i innych).
W przypadku sztuk obcych: analiza dramatologiczna zarówno klasyki lalkowej ("Faust", "Don Juan", sztuki z udziałem Poliszynela), jak i tekstów okresu awangardy (Edwarda G. Craiga, Federico Garcii Lorki, Alfreda Jarry’ego, Michela de Ghelderode) oraz sztuk współczesnych (Ulricha Huba, Karin Serres, Phillippe'a Dorina, Martina Baltscheita i innych).
Analizowanie i interpretowanie dawnej i nowej dramaturgii teatru lalek ma nie tylko przynieść studentom orientację w dawnej i współczesnej literaturze, ale uczulić ich na lalkarską perspektywę. Uczymy się, jak czytać utwory dramatyczne, by wydobyć z nich potencjał lalkowy i przekładać język literatury na język animacji.

W cyklu 2023/24-Z:

P l a n z a j ę ć w s e m e s t r z e z i m o w y m

ZAGADNIENIA METODOLOGICZNE

1. Dramatologia – przedmiot badań, zakres i metody. Co to jest „dramaturgia teatru lalek”? Omówienie planu zajęć i literatury przedmiotu.

2. Rozmaitość metod badawczych dramatologii
Lit.: ● Halina Waszkiel, Teatr ożywionej formy, „Teatr Lalek” 2016, nr 2 (124) ● Teatr i teatrologia, [w:] Słownik wiedzy o teatrze, Bielsko-Biała 2005, s. 9-34 ● Halina Waszkiel, Dramaturgia polskiego teatru lalek, Warszawa 2013, s. 9-29

KLASYKA OBCA:

3. Faust w teatrze lalek
Lit.: ● Doktor Johann Faust, [w:] Antologia klasycznych tekstów teatru lalek, oprac. Henryk Jurkowski, t. I, Wrocław 1999, s. 237-253. ● Jan doktor Faust, [w:] Antologia klasycznych tekstów teatru lalek, oprac. Henryk Jurkowski, t. I, Wrocław 1999, s. 255-281.

4. Don Juan w teatrze lalek
Lit.: ● Don Juan i Don Pietro, czyli Kamienny nieboszczyk na uczcie, [w:] Antologia klasycznych tekstów teatru lalek, oprac. Henryk Jurkowski, t. I, Wrocław 1999, s. 283-304. ● Don Juan, [w:] Antologia klasycznych tekstów teatru lalek, oprac. Henryk Jurkowski, t. I, Wrocław 1999, s. 305-324.

5. Poliszynel Duranty’ego. Tradycja komedii dell’arte
Lit.: ● Louis Emile Duranty, Poliszynel w beczce, Wielka Ręka oraz Poliszynel usuwa się w cień [w:] Antologia klasycznych tekstów teatru lalek, oprac. Henryk Jurkowski, t. I, Wrocław 1999, s. 451-488.

6. Craig i teatr lalek
Lit.: ● Edward Gordon Craig, Pan Ryba i Pani Ość. ● Craig, Romeo i Julia – oba teksty [w:] Antologia klasycznych tekstów teatru lalek, oprac. Henryk Jurkowski, t. II, Wrocław 2000, s. 337-372. ● Henryk Jurkowski, Craigowa miłość do marionetek, „Teatr Lalek” 2008, nr 2-3. ● Henryk Jurkowski, Craig w świecie idei, „Konteksty” 2005, nr 2, s. 76-83.

7. Lorca i teatr lalek
Lit.: ● Federico Garcia Lorca, Szopka don Cristobala i Czary motylkowej panny, [w:] tenże, Teatro breve. Groteski teatralne, Kraków 1966. ● Zofia Szleyen: Groteski teatralne Lorki, [w:] Federico Garcia Lorca, Teatro breve. Groteski teatralne, Kraków 1966, s. 211-222.

8. Jarry i teatr lalek
Lit.: ● Alfred Jarry, Ubu rogaczem, [w:] Antologia klasycznych tekstów teatru lalek, oprac. Henryk Jurkowski, t. II, Wrocław 2000, s. 75-97. ● Alfred Jarry, Ubu na wzgórzu, [w:] tamże, s. 99-120. ● Wielkie ubudubu. Z Janem Gondowiczem, tłumaczem „Teatru Ojca Ubu” rozmawia Katarzyna Gajdosz, „Teatr” 2007, nr 7-8.

9. Ghelderode i teatr lalek
Lit.: ● Michel de Ghelderode, Kuszenie świętego Antoniego, [w:] Antologia klasycznych tekstów teatru lalek, oprac. Henryk Jurkowski, t. II, Wrocław 2000, s. 595-600. ● Michel de Ghelderode, Kram Karoliny, [w:] tenże, Teatr, Warszawa 1971, s. 381-406. ● Zbigniew Stolarek, Wstęp [w:] Michel de Ghelderode, Teatr, s. 5-42, Warszawa 1971.

KLASYKA POLSKA

10. Jan Wilkowski: Spowiedź w drewnie
Lit.: ● Jan Wilkowski, Spowiedź w drewnie [w:] Jan Wilkowski, Spowiedź w drewnie. Dramaty, wybór i oprac. Halina Waszkiel, oprac. tekstów Grzegorz Kowalski, seria: Dramat polski. Reaktywacja, pod red. Artura Grabowskiego i Jacka Kopcińskiego, tom 12, Warszawa 2020, IBL PAN. ● Halina Waszkiel, Pisanie teatru lalek, [w:] tamże.

11. Jan Wilkowski i Leon Moszczyński: Guignol w tarapatach
Lit.: ● Jan Wilkowski i Leon Moszczyński, Guignol w tarapatach, [w:] Jan Wilkowski, Spowiedź w drewnie. Dramaty, wybór i oprac. Halina Waszkiel, oprac. tekstów Grzegorz Kowalski, seria: Dramat polski. Reaktywacja, pod red. Artura Grabowskiego i Jacka Kopcińskiego, tom 12, Warszawa 2020, IBL PAN. ● Hasło „efekt obcości, V-effekt” w: Dariusz Kosiński, Słownik teatru, Kraków 2006. ● Hasło „efekt obcości” w: Patrice Pavis, Słownik terminów teatralnych, Wrocław 2002. ● Henryk Jurkowski, Dzieje literatury dramatycznej dla teatru lalek, Wrocław 1991, s. 145-157 (Teksty francuskiego Guignola).

12. Jana Ośnica: Złoty klucz
Lit.: ● Jan Ośnica, Złoty klucz, [w:] Polskie sztuki dla teatru lalek. Antologia, oprac. Wiesława Domańska i Stanisław Wilczek, Łódź 1984, s. 291-338; lub [w:] Jan Ośnica, „Złoty klucz” i inne sztuki dla teatru lalek, BTL, Białystok 2010. ● Wiesława Domańska, O dramaturgii lalkowej Leona Moszczyńskiego, „Teatr Lalek” 1968, z. 1-2 (43-44). ● Jolanta Ewa Wiśniewska, W poszukiwaniu „Złotego klucza”. Polska twórczość dramatyczna dla teatru lalek (1945-1970), Łódź 1999, s. 131-136.

13. Natalia Gołębska: O turze złotorogim
Lit.: ● Natalia Gołębska, O turze złotorogim, [w:] Antologia klasycznych tekstów teatru lalek, oprac. Henryk Jurkowski, t. III, Wrocław 2003, s. 551-582; lub [w:] Polskie sztuki dla teatru lalek. Antologia, oprac. Wiesława Domańska i Stanisław Wilczek, Łódź 1984, s. 17-49. ● Henryk Jurkowski, Moje pokolenie, Łódź 2006, s. 110-116 (rozdz. Natalia Gołębska).

14. Krystyna Miłobędzka: Ptam i Ojczyzna
Lit.: ● Krystyna Miłobędzka, Ptam i Ojczyzna [w:] Krystyna Miłobędzka, Siała baba mak. Gry słowne dla teatru, Wrocław 1995. ● Krystyna Miłobędzka, W widnokręgu Odmieńca. Teatr, dziecko, kosmogonia, Wrocław 2008, s. 51-60. ● Joanna Żygowska, Skrzydła dla dzieci. Teatr poetycki Krystyny Miłobędzkiej, Kraków 2018, s. 127-151.

15. Monika Milewska: Dzieje sławnego Rodryga
Lit.: ● Monika Milewska, Dzieje sławnego Rodryga, „Nowe Sztuki dla Dzieci i Młodzieży” nr 16, Poznań 2001. ● Agata Adamiecka-Sitek, Wstęp [w:] Nowe Historie 1: Ustanawianie historii, Warszawa 2010.

Koordynatorzy przedmiotu

Karolina Dąbrowska

Efekty kształcenia

W zakresie wiedzy:
Absolwent zna i rozumie repertuar związany ze specjalnością studiów (R_W02, P7U_W, P7S_WG, P7S_WG).

Absolwent zna i rozumie fundamentalne dylematy współczesnej cywilizacji oraz dysponuje poszerzoną wiedzą, która pozwoli mu na zbudowanie kontekstu historycznego i kulturowego w dziele teatralnym (R_W04, P7U_W, P7S_WK, P7S_WG).

Absolwent zna i rozumie w pogłębionym stopniu cechy reżysera teatru lalek jako twórcy kultury i podmiotu konstytuującego struktury społeczne oraz zasady ich funkcjonowania (R_W05, P7U_W, P7S_WG).

Absolwent zna i rozumie wzajemne relacje między teoretycznymi i praktycznymi aspektami studiów, a także wykorzystuje tę wiedzę do dalszego
rozwoju artystycznego (R_W11, P7U_W, P7S_WG).

W zakresie umiejętności:

Absolwent potrafi dysponować wiedzą i umiejętnościami potrzebnymi do kreowania koncepcji artystycznych; prezentować wysoko rozwiniętą osobowość
twórczą umożliwiającą ich tworzenie i realizację (R_U01, P7U_U, P7S_UW).

Absolwent potrafi zrozumieć istotę konstrukcji tekstu scenariusza, samodzielnie ocenić tekst literacki i możliwości jego wykorzystania w procesie
budowania dzieła teatralnego z użyciem środków teatru lalek (R_U02, P7U_U, P7S_UW).

Absolwent potrafi tworzyć ustne i pisemne wypowiedzi z zakresu sztuk teatralnych w oparciu o zdobytą wiedzę teoretyczną (R_U12, P7U_U
P7S_UK).
W zakresie komunikacji społecznej:

Absolwent jest gotów do wykorzystania nabytej wiedzy w celu formułowania sądów i rozwiązywania problemów poznawczych praktycznych; jest gotów do krytycznej oceny odbieranych treści (R_K01, P7U_K, P7S_KK).

Kryteria oceniania

Semestr III - aktywny udział w zajęciach oraz wykonanie pracy zaliczeniowej pisemnej: zaliczenie
Semestr IV- aktywny udział w zajęciach: zaliczenie; ocena

Literatura

1. Teksty wskazanych dramatów zaczerpnięte z antologii, zbiorów autorskich oraz czasopism („Teatr Lalek”, Dialog”, „Nowe Sztuki dla Dzieci i Młodzieży”)
2. „Antologia klasycznych tekstów teatru lalek”, oprac. Henryk Jurkowski, t. I-III, Wrocław 1999-2003
3. Halina Waszkiel, „Dramaturgia polskiego teatru lalek”, Warszawa 2013
4. Jolanta Ewa Wiśniewska, „W poszukiwaniu ‘Złotego klucza’. Polska twórczość dramatyczna dla teatru lalek (1945-1970)”, Łódź 1999
5. „Dziecko i teatr w przestrzeni kultury”, pod red. Marty Karasińskiej i Grzegorza Leszczyńskiego, t. I: „Teatr w świecie”, t. II: „Świat w teatrze”, Poznań 2007
6. Henryk Jurkowski, „Dzieje literatury dramatycznej dla teatru lalek”, Wrocław 1991
7. „Kulturowe konteksty baśni”, pod red. Grzegorza Leszczyńskiego, t. I: „Rozigrana córa mitu”, Poznań 2005; t. II: „W poszukiwaniu straconego królestwa”, Poznań 2006
8. „Polskie sztuki dla teatru lalek. Antologia”, oprac. Wiesława Domańska i Stanisław Wilczek, Łódź 1984
9. „Sztuka dla dziecka jako forma komunikacji społecznej”, t. I pod red. Grzegorza Leszczyńskiego, t. II pod red. Marty Karasińskiej, Poznań 2009
10. Weronika Kostecka, "Baśń postmodernistyczna: przeobrażenia gatunku. Intertekstualne gry z tradycją literacką", Warszawa 2014
11. Jan Wilkowski, "Spowiedź w drewnie. Dramaty", wybór i oprac. H. Waszkiel, Warszawa 2020
12. Halina Waszkiel, "Lalki wobec końca antropocenu", [w:] "LALKA NOVA: nowe znaczenia lalki w teatrze i sztukach performatywnych”, Wydział Lalkarski wrocławskiej Filii Akademii Sztuk Teatralnych im. Stanisława Wyspiańskiego w Krakowie, Wrocław 2022
Literatura szczegółowa będzie podawana na bieżąco do każdego tematu.

W cyklu 2023/24-Z:

Jak wyżej - literatura bieżąca została dobrana do każdego tematu.

Literatura uzupełniająca (do wyboru):

Antologia klasycznych tekstów teatru lalek, oprac. Henryk Jurkowski, t. I-III, Wrocław 1999-2003

Jurkowski Henryk, Dzieje literatury dramatycznej dla teatru lalek, Wrocław 1991

„Nowe Sztuki dla Dzieci i Młodzieży”, Poznań, Centrum Sztuki Dziecka

Polskie sztuki dla teatru lalek. Antologia, oprac. Wiesława Domańska i Stanisław Wilczek, Łódź 1984

„Teatr Lalek”, kwartalnik, POLUNIMA

Waszkiel Halina, Dramaturgia polskiego teatru lalek, Warszawa 2013

Waszkiel Halina, Lalki wobec końca antropocenu, [w:] LALKA NOVA: nowe znaczenia lalki w teatrze i sztukach performatywnych”, Wydział Lalkarski wrocławskiej Filii Akademii Sztuk Teatralnych im. Stanisława Wyspiańskiego w Krakowie, Wrocław 2022

Wilkowski Jan, Spowiedź w drewnie. Dramaty, wybór i oprac. Halina Waszkiel, oprac. tekstów Grzegorz Kowalski, seria: Dramat polski. Reaktywacja, pod red. Artura Grabowskiego i Jacka Kopcińskiego, tom 12, Warszawa 2020, IBL PAN.

Wiśniewska Jolanta Ewa, W poszukiwaniu „Złotego klucza”. Polska twórczość dramatyczna dla teatru lalek (1945-1970), Łódź 1999

Wiśniewska Marzenna, Archipelag indywidualności. Solowe teatry performerów współdziałających z materią, Toruń 2022 [gł. Wstęp, s. 7-19]

Strony internetowe: www.nowesztuki.pl, www.e-teatr.pl, strony internetowe polskich teatrów lalek

Uwagi

W cyklu 2023/24-Z:

Zajęcia mogą być przeprowadzona online lub zdalnie.