Performans płci 1 WOT/M/PerfP-Z
Teatr wykazuje szczególne związki z płcią, a także refleksją rozwijaną w ramach gender studies. U samego zarania teatr antycznej Grecji dokonał radykalnego wykluczenia kobiet, a gest ten powtórzyła epoka elżbietańska. Scena stała się przestrzenią wyłącznie męskiej kreacji, a jednak powstające w tym okresie przedstawienia kobiecości określiły obowiązujące do dziś wzorce i ich interpretacje. Dramat antyczny i elżbietański wciąż lokuje się w samym centrum kanonu dramatycznego, podlegając zresztą szczególnie intensywnej reinterpretacji w perspektywie gender i queer. To dokonane w kluczowych momentach rozwoju zachodniego teatru wyłączenie kobiet ze sceny, usunięcie ich z przestrzeni publicznej i przesłonięcie wizerunkami skonstruowanymi na potrzeby dominującej ideologii, symbolizuje wszystkie inne wykluczające dyskursy. Ale wskazuje zarazem na subwersywny potencjał sceny, na której płeć wyzwala się z biologicznych determinant, traci swoje esencjalne umocowanie i jawnie prezentuje się jako rola do odegrania.
W toku zajęć przybliżony zostanie podstawowy słownik pojęć i terminów z zakresu gender i queer studies, a także różnych fal feminizmu. Skupimy się na lekturze i wspólnej dyskusji o tekstach teoretycznych wyznaczających najważniejsze odsłony teorii:
1. Michel Foucault „Historia sekaualności”, I „Wola wiedzy”, przeł. Bogdan Banasik, Tadeusz Komendant, Krzysztof Matuszewski”, Czytelnik, Warszawa 2000;
2. Judith Butler, „Uwikłani w płeć”, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa 2008;
3. Paul B. Preciado, „Testoćpub. Seks, narkotyki i biopolityka w dobie farmakopornografii”, Wydawnictwo Krytyki Politycznej 2021.
Teksty teoretyczne dostarczą perspektywy badawczej i instrumentarium analitycznego do interpretacji wybranych dzieł, ze szczególnym uwzględnieniem współczesnego teatru i performansu. Dobór materiału do analizy zostanie przerpowadzony wspólnie z osobami studiującymi.
Koordynatorzy przedmiotu
Efekty kształcenia
Wiedza – student po zakończeniu kursu powinien:
- nazwać i scharakteryzować podstawowe terminy z zakresu refleksji nad płcią kulturową i konstrukcjami seksualności
[K_W01+] [K_W03+++]
- wyjaśnić znaczenie płciowych aspektów konstrukcji tożsamościowych dla obrazu człowieka i świata w sztuce, ze szczególnym uwzględnieniem teatru
[K_W05+++] [K_W08+] [K_W10++]
Umiejętności – student po zakończeniu kursu powinien:
- wykorzystywać poznane w toku zajęć narzędzia analityczne z zakresu teorii gender i queer do interpretacji dzieł teatralnych [K_U03+] [K_U04++] [K_U05+++] [K_U07++]
- rozpoznać i scharakteryzować w wybranym dziele teatralnym konstrukcje płci i seksualności oraz zanalizować ich wpływ na sensy dzieła
[K_U03+++] [K_U04++] [K_U07++] [K_U12++]
Kompetencje personalne i społeczne – student po zakończeniu kursu powinien:
- uczestniczyć w prowadzonej w grupie w formie dyskusji analizie wybranych aspektów dzieła teatralnego ze wskazanej perspektywy (gender)
[K_K01+++] [K_K03++] [K_K07++]
- bronić swojego stanowiska, argumentować, powołując się na określone założenia teoretyczne i ustalenia współczesnej humanistyki [K_K02++] [K_K06++] [K_K07+]
- krytycznie analizować propozycje interpretacyjne [K_K1++]
Kryteria oceniania
Dopuszczalne są 2 nieusprawiedliwione nieobecności na zajęciach.
Konieczny jest aktywny udział w zajęciach; zapoznanie się z tekstami teoretycznymi, dramatycznymi oraz dokumentacją spektakli teatralnych.
Warunkiem zaliczenia będzie także przygotowanie samodzielnej analizy wybranego tekstu kultury w perspektywie gender/queer, przedstawionej publicznie w formie referatu; udział w dyskusji po prezentacji i obrona swojej propozycji interpretacyjnej.
Literatura
• Podstawowa:
1. Michel Foucault „Historia sekaualności”, I „Wola wiedzy”, przeł. Bogdan Banasik, Tadeusz Komendant, Krzysztof Matuszewski”, Czytelnik, Warszawa 2000;
2. Judith Butler, „Uwikłani w płeć”, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa 2008;
3. Paul B. Preciado, „Testoćpub. Seks, narkotyki i biopolityka w dobie farmakopornografii”, Wydawnictwo Krytyki Politycznej 2021.
Uzupełniająca (do wyboru w zalezności od materiału analitycznego):
Adamiecka-Sitek Agata, Grotowski, kobiety i homoseksualiści. Na marginesach człowieczego dramatu, „Didaskalia” 2013 nr 112;
Adamiecka-Sitek Agata, Weronika Szczawińska, Płeć performera, „Didaskalia” 2012 nr 110;
Ahmed Sarah, Odmieńcze uczucia, przeł. Sławomir Królak, „Dialog” 2018 nr 10,
Bourdieau Pierre, Męska dominacja, przeł. Lucyna Kopciewicz, Oficyna Naukowa 2004;
Butler Judith, Zapisy na ciele, wywrotowe odgrywanie, w: Teorie literatury XX wieku. Antologia, red. Anna Burzyńska, Paweł Markowski, Znak, Kraków 2006.
Butler Judith, Żądanie Antygony, przeł. M. Borowski, M. Sugiera, Księgarnia Akademicka, Kraków 2010;
Case Sue-Elle, Traditional History: a Feminist Deconstruction, w: Feminism and Theatre, Palgrave Macmillian 2008;
Irigaray Luce, Ciało w ciało z matką, przeł. Agata Araszkiewicz, Wydawnictwo eFKa, Kraków 2000;
Mizielińska Joanna, (De)konstrukcje kobiecości. Podmiot feminizmu a problem wykluczenia, słowo/obraz terytoria, Gdańsk 2004;
Teorie wywrotowe. Antologia przekładów, red Agnieszka Gajewska, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2012;
Amia Srinivasana, Prawo do seksu. Feminizm w XXI wieku, WAB, Warszawa 2021.