Anatomia skandalu WOT/M/GTK/AS-Z
Celem zajęć będzie usystematyzowanie wiedzy na temat skandalu w sztukach performatywnych oraz wypracowanie narzędzi opisywania i analizowania współczesnych wydarzeń określanych jako skandaliczne. Z jednej strony słowo skandal pojawia się na każdym kroku, szafują nim media, artyści, recenzenci i odbiorcy kultury. Z drugiej kryje ono w sobie zapomnianą, a bardzo złożoną historię, otwierającą nie tylko na konteksty społeczne, lecz również filozoficzne, religijne i estetyczne. Skandal ma charakter zarówno afektywny, jak i filozoficzny, społeczny i jednostkowy, odnosi się do tego, co gorszące i oburzające jak i do tego, co nie-pojęte i nie-zrozumiałe a więc będące wyzwaniem dla rozumu. Przyjrzymy się mu z perspektywy teoretycznej i historycznej, a następnie wypracowany aparat pojęciowy zastosujemy w analizie konkretnych dzieł: dramatów Parawany Jeana Geneta i Zbombardowani Sarah Kane, spektakli Genet a Tangeri Magazzini Criminali, Sul concetto del Volto nel Figlio di Dio Romea Castellucciego, Golgota Picnic Rodriga Garcii, Exhibit B Breta Baileya. Dzieła te wygenerowały ożywione debaty prasowe i ruchy społeczne, a jednocześnie okazały się przełomowe dla historii teatru danego kraju. Skandale, jakie wokół nich wybuchły wskazują również na pułapki, w które wpadają artyści, co każe postawić pytania o odpowiedzialność artystów w i wobec społeczeństwa skandalu.
Najważniejsze zagadnienia:
1. Etymologia słowa skandal. Typologia skandalu.
2. Skandal jako narzędzie oddziaływania na widzów: praktyka awangardowa
3. Praktyka awangardowa a świat współczesny
4. Skandal jako wydarzenie społeczne: mechanizm działania
5. Rola obrazu w skandalu jako wydarzeniu społecznym
6. Ekonomie afektów w skandalu jako wydarzeniu społecznym
7. Pojęcie kultury prawomocnej i przemocy symbolicznej
8. Teoria rywalizacji mimetycznej
9. Skandal i nowe media
10. Skandal rozumu i kategoria szoku
11. Studia przypadków: Golgota Picnic Rodriga Garcii, Sul concetto del Volto nel Figlio del Dio Romea Castellucciego, Exhibit B Bretta Baileya, Genet a Tangeri Magazzini Criminali, Parawany Jeana Geneta, Zbombardowani Sarah Kane (kontekst społeczny i polityczny, przebieg skandalu, skandal jako wydarzenie społeczne a skandal jako doświadczenie jednostkowe)
Koordynatorzy przedmiotu
Efekty kształcenia
Wiedza
student po zakończeniu kursu powinien:
EM 1 Mieć podstawową wiedzę na temat etymologii słowa skandal oraz historii jego użycia w polu filozoficznym i artystycznym. K_W02
EM 2 Określić mechanizm działania skandalu jako wydarzenia społecznego K_W08
EM 3 Znać wybrane pojęcia z dziedzin estetyki, nauk społecznych, etyki przydatnych w analizie zjawiska skandalu. K_W10
Umiejętności
student po zakończeniu kursu powinien:
EM 4 Charakteryzować, analizować, interpretować współczesne skandale w sztukach performatywnych. K_U02
EM 5 Problematyzować relację między teatrem a społeczeństwem, łącząc nauki o teatrze z naukami socjologicznymi i kulturoznawczymi. K_U04
EM 6 Porównać skandale teatralne z różnych kontekstów kulturowo-społecznych K_U01
Kompetencje personalne i społeczne
student po zakończeniu kursu powinien:
EM 7 Umieć porównywać i konstruktywnie krytykować zjawiska we współczesnej kulturze K_K05
EM 8 Posiadać umiejętność merytorycznego argumentowania, z wykorzystaniem efektów badań innych osób oraz formułować na tej podstawie wniosków. K_K07
EM 9 Być otwarty na poszerzanie zakresu swojej wiedzy językowo-kulturowej.K_K07
Kryteria oceniania
1. Aktywność w dyskusji i lektura wskazanych tekstów (25%)
2. Przygotowanie referatu (25%)
3. Egzamin (50%)
Dopuszczalne są 2 nieusprawiedliwione nieobecności na zajęciach.
Literatura
Podstawowa (artykuły i wybrane rozdziały książek):
1. Philip Auslander, Performatywność dokumentacji performansów, w: Tomasz Plata, Dorota Sajewska (red.), Re//mix, Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego, Komuna Warszawa, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa 2014.
2. Thomas Bernhard, Plac Bohaterów,w:tegoż, Dramaty, t.2, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2004.
3. Pierre Bourdieu, Jean-Claude Passeron, Reprodukcja, PWN, Warszawa 2012.
4. Georges Didi-Huberman, Obraz-fakt czy obraz-fetysz, w: tegoż, Obrazy mimo wszystko, Universitas, Kraków 2008.
5. Rita Felski, Pożytki z literatury. Szok, „Teksty drugie” 2010 nr 1-2.
6. Jean Genet, Parawany, w: tegoż, Teatr, PIW, Warszawa 1970.
7. René Girard, René Girard, Des choses cachées depuis la fondation du monde. Recherches avec Jean-Michel Oughourlian et Guy Lefort, Grasset, Paris 1978.
8. Barbara Grabowska, Zmiany relacji człowiek-zwierzę, czyli cena postępu, "Kultura i wartości" 2014 nr 2.
9. Sarah Kane, Zbombardowani, przeł. Paweł Łysak,Towarzystwo Teatralne / Świat Literacki, Warszawa 1999.
10. Dorota Semenowicz, Zabawa w rzeź, „Didaskalia” 2018 nr 148.
11. Dorota Semenowicz, Co robi skandal, "Dialog" 2020 nr 3..
12. Dorota Semenowicz, Próbka rewolucji: „Parawany” 1966, „Didaskalia” 2018 nr 147.
13. Dorota Semenowicz, Teatr i krótka historia słowa „skandal”, "Performer" 2020 nr 20: https://grotowski.net/performer/performer-20/teatr-i-krotka-historia-slowa-skandal
Uzupełniająca:
1. Sara Ahmed, Wstyd w obliczu innych, „Teksty Drugie” 2016 nr 4.
2. Aronson Elliot, Wilson Timothy D., Akert Robin M., Psychologia społeczna. Serce i Umysł, Wydawnictwo Zysk S-ka, Poznań 1997.
3. Edward Bond, Ocaleni, Agencja Aktorska, Warszawa 1974.
3. Zygmunt Freud, Psychologia zbiorowości i analiza ja, w: tegoż, Pisma społeczne, KR, Warszawa 2009.
4. Søren Kierkegaard, Okruchy filozoficzne. Chwila, przeł. Karol Toeplitz, PWN, Warszawa 1988.
5. Jacques Rancière, Estetyka jako polityka, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa 2007. / Dzielenie postrzegalnego, Ha!Art, Kraków 2007.
6. Dorota Sajewska, Pod okupacją mediów, Warszawa 2014.
7. Christoph Schlingensief: sztuka bez granic, Ha!Art, Fundacja Malta, Krakó-Poznań 2011.